Phnom Penh

Het is vandaag 10 augustus en we bevinden ons bij het schrijven van dit stuk op de luchthaven van Kuala Lumpur, Maleisië. Deze dag zal helaas bestaan uit vliegen, wachten, wachten, wachten, vliegen en vanavond ergens slapen, we zien wel waar dat zal zijn. Vanmorgen zijn we om half negen vanuit Phnom Penh hierheen gevlogen en hebben Cambodja verlaten met het gevoel hier graag weer eens terug te komen, het was fantastisch en bijzonder!
We zullen op een rijtje zetten wat we de afgelopen dagen hebben gedaan. Twee dagen geleden, 8 augustus, zijn we vroeg in de ochtend opgepikt van ons guesthouse in Siem Reap. We stapten in een minivan en zijn met dit overvolle busje naar PP gesjeesd, of beter gezegd: gevlogen. Iedere keer weer weet je dat ze als idioten kunnen rijden, maar krijg je te maken met een overtreffende trap en sta je weer versteld van wat mogelijk is. In India hebben we de meest gekke ritjes en verkeersgedrag gezien, maar hier kunnen ze er ook wat van. Deze chauffeur is continu vol gas over de beroerde wegen geracet, waarbij hij eigenlijk de hele tijd iedereen aan de kant duwde en voor zichzelf een derde baan creëerde door over de middenstreep te rijden. Met regelmaat knepen we de billen bijeen of keken elkaar glimlachend aan over zijn acties. Halverwege het ritje maakten we een stop om te eten. Zelf hadden we geen behoefte, maar werd onze aandacht getrokken door het locale marktje waar we stonden. Schalen met heerlijk eten stonden er uitgestald. We hadden er al over gehoord en het is hier heel gewoon, maar kakkerlakken, krekels, sprinkhanen en torren worden hier gefrituurd en verorberd. Hele bergen liggen klaar, weliswaar met vliegen erop, om in zakjes te gaan en als snack te worden gegeten. Je wordt er nieuwsgierig  en tegelijkertijd huiverig van. Ze klinken wel knapperig als iemand een hapje neemt, op zich aantrekkelijk.
Na de tweede helft van de dolle rit, werden we gedropt middenin PP. Tuktukmannetjes aasden op een klant en we zochten de meest sympathieke uit. Overigens....voor we verder gaan, het kan zijn dat dit verslag langer is dan nodig en dat het wat uitgebreid gaat worden, maar we hebben niets anders te doen en schrijven gewoon lukraak. Ook is het waard te vermelden dat we het leuk vinden dat we enkele trouwe lezers hebben. Geen idee hoeveel het er zijn, maar het is grappig steeds een berichtje terug te krijgen van oL en tB uit Epe, David, Arjan of Annemijn en natuurlijk onze ouders. Knap ook dat jullie de verhalen volhouden (dit exemplaar wordt een test). Echter, er is genoeg te melden, dus blijf lezen!
De chauffeur had natuurlijk goede ideeën voor een hotel, maar ze stonden ons niet aan. We besloten er eerst eentje van hem te bekijken, maar het was niks. Hij reed ons naar een hostel dat wij uitkozen, maar deze was vol. Ze belden een volgende voor ons en we reserveerden twee bedden op een dorm. Hier hadden we geen zin in eigenlijk, dus we lieten onze chauffeur zijn gang gaan: laat maar zien wat je hebt. Frederike checkte steeds de kamers als we ergens kwamen en ondertussen maakte Chris een praatje met mister tuktuk. Altijd leuk, die gesprekjes. Ze moeten echt ploeteren voor hun geld, maar het is goed om ze een beetje te leren kennen en te begrijpen. Eindelijk vonden we een hotel. Uitstekende ligging, lekker schoon, ontbijt erbij en ruime kamer. Chauffeur was ook blij, want hij ontving geld van het hotel, omdat hij ons aanleverde. Wij blij, want hij regelde samen met Frederike korting. We sloten een deal met hem voor een tourtje voor de middag en de rit naar de airport. Prima deal trouwens, meer voor hem dan voor ons uiteindelijk. We dumpten ons tassen, fristen ons op en stapten weer bij hem in. We gingen twee dingen doen: Choeung Ek, oftewel de killing fields, en Tuol Sleng, aka S-21, oftewel de beruchte bajes van de Khmer Rouge. Het is een onvermijdelijk gegeven als je hier bent, je weet wat er hier is gebeurt in de jaren zeventig en het is goed hier meer van te weten. Choeung Ek ligt vijftien km buiten de stad en we maakten een leuke rit erheen, er is zoveel te zien. PP is een drukke, hectische stad (geen Bangkok!). Het gebied is een agrarisch stuk land waar de KR in het geheim vanaf 1975 de gemartelde mensen voorgoed loosden. Hier zijn geen kogels gebruikt, slechts alledaagse boerenwerktuigen om een einde te maken aan de levens van onschuldige mensen. We hebben hier stilgestaan bij het regime van Pol Pot en zijn smerige broeders en aanschouwden verhalen, foto's, moordwapens, kleding, een film en de plekken waar in 1980 (net na de bevrijding) massagraven zijn gevonden en geopend. Misselijkmakend en onthutsend, gelijkenissen met Nazipraktijken maar een verschillend verhaal erachter. Belangrijk monument voor de Cambodjanen is de betonnen stupa, met daarin op verdiepingen de botten en schedels van 8000 mensen ingedeeld op leeftijd. Vreselijk aangezicht voor iedereen, veel te concreet en dieprakend. Ach, wat moeten we er nog over zeggen. Het is niet lang geleden, net voor onze beide levens begonnen, dus voor ons ver weg, maar het is niet verkeerd om er meer van te weten. Even goed bij stilstaan, maar het weer loslaten is het beste misschien. Verder even geen details.
Na dit bezoek, we zaten stil en zwijgend in ons wagentje, gingen we de stad weer in en werden afgezet bij de genoemde gevangenis. Dit gebouw, dat bestaat uit vier blokken met elk drie verdiepingen en gallerijen, was tot april 1975 een school en is na de ontruiming en het invoeren van de ideeën van de KR simpelweg omgetoverd tot gevangenis voor alle mensen die niet in het plaatje van de nieuwe staat pasten. We hebben het hier over alle mensen die scholing hadden gehad, leraren, religieuze vooraanstaanden, intellectuelen en mensen die iets meer kennis en intelligentie hadden dan boeren (niets ten koste van onze mening over boeren trouwens). Cambodja moest tenslotte een zelfvoorzienende agrarische, afgesloten staat worden, waar mensen expres dom gehouden werden,als slaven moesten werken op het land ten behoeve van de gemeenschap en er was eigenlijk niemand nodig die zelf na kon denken. Uiteindelijk kwamen hier ook boeren of andere burgers terecht die niet gehoorzaamden. De mensen werden hier gemarteld en opgesloten. Creatief waren de KR volgers met hun marteltechnieken en vooral ook bruut en uiterst sadistisch. We hebben het hele complex doorgespit, gruwelijke foto's en verhalen gezien. Angstaanjagend, dit was de hel, dat begrepen we. Ook verhalen van mensen die hier werkten waren aangrijpend trouwens. Okay, genoeg nu hierover......wij hadden onze portie gehad. Ook hier verder geen details. We waren wel blij dat we hier wagen geweest en konden nu over tot de goede zaken van PP.
We zijn teruggegaan naar het hotel. We zochten een goede bar op en belandden op tien minuten lopen in FCC aan de rivier, een journalistenbar in een mooi pand en met lekkere drankjes. Over was het happy hour, dus drankjes voor de helft. We dronken een cocktail (niet zo goed als de plek zelf en zeker niet het niveau van Fidel in Haarlem of The Red Piano in Siem Reap) en pakten hierna een barretje verder nog een drankje. Op straat signaleerden we een stalletje met insecten, en hierbij stond ook een schaal met enorme spinnen, kikkers en meer vreemd eten. Leuk om te zien. Tja, ze eten hier alles. Dankzij de genoemde KR periode staan insecten, vreemde planten, hond en alle lichaamsdelen van dieren op het menu. We besloten toch maar normaal te eten en belandden in een Khmer restaurant, geliefd bij toeristen. We aten er heerlijke Khmer Curry, en gebakken gember met kip. We benutten hier het vrolijke uur ( duurt hier drie uur) en rolden naar ons hotel. Cambodjaans eten is verfijnder dan Thais. Minder pittig, betere smaken wat ons betreft en heerlijke kruiden en combinaties. We zijn er gek op.
We sliepen lekker en sliepen een beetje uit. We namen het ontbijt en besloten kalm aan te doen. Frederike wilde graag een markt bezoeken en we maakten een wandeling naar een dichtbij zijnde markt. Deze bleek echter meer geschikt voor de locals: gewone kleding, keukenspullen, auto-onderdelen en speelgoed. Laat maar.....
We zochten even in de LP op waar we wel moesten zijn en lieten ons vervoeren. De chauffeur was blij met ons, hij wilde een retourtje doen en het maakte niet uit hoe lang we op de markt spendeerden....hij wachtte. En dat deed hij. Ze doen hier veel voor hun paar dollars en gaan graag voor zekerheid: tourtjes en retourtjes zijn de oplossing. We namen de tijd, Frederike zocht nog wat gerecyclede tassen (als zij iets heeft ontdekt, dan gaat ze er helemaal voor) en dit lukte met wat moeite. Het afdingen was weer een groot feest. Niet per se het resultaat, gewoon het hele gebeuren is leuk. Na dit marktbezoek zijn we vanaf half drie tot vier het Koninklijk paleis doorgelopen. Wel mooi, beetje te prijzig voor wat je ziet en je denkt letterlijk de kas van de koning te spekken, maar een leuk bezoekje. Een enorm complex met mooie gebouwen met zalen en tempels en enkele tentoonstellingen met artefacten. De tuin en de pleintjes waren wat pauper, dus wie weet doen ze iets met onze gift, zo wel zo aardig zijn.
Natuurlijk belandden wij weer in een bar. Bij FCC dronken we bier en cocktails voor een prikkie en begaven ons, na een boulevardwandeling naar het restaurant van de dag ervoor. Het was goed bevallen en er was nog wat te kiezen over. Fish amok, chicken lok lak. Eerder gegeten, maar deze waren minstens zo goed. We pakten ons tassen een beetje in toen we eenmaal terug waren en gingen lekker ronken.
Vanmorgen stonden we om vijf uur op, pakten onze spullen en wachtten op onze chauffeur. Blijkbaar vond hij dat hij genoeg geld van ons had en vond hij het te vroeg.....hij kwam niet opdagen. We hadden hem niet vooruitbetaald natuurlijk en voor hetzelfde bedrag regelden we de chauffeur van ons marktretourtje. Broodmager, supervriendelijk, gouden tanden en vreselijke spuuggewoontes had hij, maar hij had van ons een grote tas gekregen en was blij met ons. Het ritje was heerlijk. Op dit uur leeft de stad nog meer, omdat het lekker koel is. Iedereen is al op de been en dat is lekker levendig. Op de luchthaven  checkten we in, dronken koffie en al snel zaten we in de lucht met de A 320 van Air Asia. Een rap vluchtje van 105 minuten met een lekkere nasi Lemak voor ons erbij. Op naar landje nummer vier, bekend en bemind Maleisië. We zijn er klaar voor.